Weerstand is een emotionele en natuurlijke reactie tegen een ongewenste verandering. Of zoals iemand het ooit zei: “Mensen willen wel veranderen, maar niet veranderd worden.” Voor de veranderaar kan weerstand een signaal zijn dat hij doel treft, dat hij de essentie raakt. En omgekeerd: een verandering die geen weerstand oproept, kan welhaast geen fundamentele verandering zijn…
Tips voor veranderaars
Veranderaars worden als eerste geconfronteerd met weerstand. Enkele nuttige tips:
- Vat weerstand niet persoonlijk op.
- Leer weerstand herkennen.
- Ondersteun het uiten van weerstand: luister, benoem de weerstand met neutrale bewoordingen, zwijg en wacht een reactie af.
- Ga op zoek naar oorzaken van weerstand.
- Kies een veranderstrategie die ‘natuurlijk’ aansluit bij de manier waarop mensen veranderingen verwerken.
- Ga bewust om met soorten van interventietechnieken.
Weerstand herkennen
Weerstand kent vele verbale en non-verbale gedaanten. Voorbeelden: Geef me meer details. Ik heb geen tijd. Het is nu eenmaal zo. Dat verbaast me niets. Aanvallen. Verwarring. Stilte (!). Filosoferen. Moraliseren. Meegaandheid. Vragen naar methode. Beweren dat het goed gaat. Vragen blijven stellen. Ik heb nu geen tijd. Het is nu een slecht moment. We moeten geld verdienen. De business komt eerst. Dat is al zo vaak geprobeerd. Oorzaken van weerstand zijn bijvoorbeeld:
- Angst om persoonlijke invloed of belangen te verliezen.
- Onbekendheid met de feitelijke verandering.
- Angst voor verstoring bedrijfspolitiek evenwicht.
- Angst om niet aan nieuwe eisen te kunnen voldoen.
- Niet serieus genomen voelen.
Veranderen met een menselijke maat
Bij het ‘managen’ van veranderingen kan aansluiting worden gezocht bij het individuele veranderingsproces dat mensen doormaken (enigszins vergelijkbaar met een rouwproces*).
| Fase in persoonlijk veranderingsproces | Actie van veranderaar |
|---|---|
| Start | Informeren, tijdpad, hulp, structuur |
| Ontkenning | Realiteitsbesef, praten, vragen, luisteren |
| Afscheid nemen | Quick ‘wins’ laten zien, geen druk uitoefenen |
| Loslaten | Rituelen, laten zien, visie, energie |
| Veranderen | Experimenteren, vaardigheden aanleren, stappen nemen, evalueren en bijstellen, belonen |
| Integratie | Niets doen, bevestigen |
Interventietechnieken
Hecht de veranderaar alleen belang aan zijn eigen ideeën? Of spelen de ideeën van de andere betrokkenen ook een rol? Afhankelijk van de keuze die men hierin maakt zijn verschillende interventies mogelijk. Bedenk dat er geen ‘beste’ stijl is, maar wel vaak een meest effectieve in de betreffende situatie.
- Wegbewegen: bij weinig urgentie, kan spanning reduceren.
- Tegenbewegen: confronteren, voorstellen doen, overtuigen, verwachtingen uitspreken, positieve of negatieve sancties.
- Gelijk op: bij ‘gelijkwaardigheid’ van betrokken partijen. Voorbeelden: onderhandelen, gemeenschappelijke visie opbouwen.
- Meebewegen geeft de mogelijkheid om energie te mobiliseren: betrekken, toetsen door samenvatten, begrip tonen, honoreren, positief etiketteren. En pas daarna: tegenbewegen.
- Peter Block, Feilloos adviseren, Academic Service.
- Hanna Nathans, Adviseren als tweede beroep, Kluwer.
- * De fasen van een rouwproces zijn volgens de bekende en in 2004 overleden psychiater Elisabeth Kübler-Ross: ontkenning, woede, marchanderen, depressie en aanvaarding.