In hun lezenswaardige boek Vrije ruimte – filosoferen in organisaties beschrijven de auteurs op basis van verschillende bronnen een model voor de ontwikkeling van de kwaliteit van gesprekken in organisaties.
Gesprekken in organisaties
In het model zien we vier kwadranten die ontstaan door het kruisen van de horizontale as Samen-Alleen en de verticale as Reflectief-Reactief. De kwaliteit van gesprekken kan zich ontwikkelen van kwadrant I naar IV.
- Conversatie – De gesprekken kenmerken zich hier door beleefdheid. Tegenstellingen bestaan misschien wel, maar worden niet uitgesproken.
- Frictie – Gesprekken krijgen het karakter van een discussie of een debat. Er vindt een uitwisseling van argumenten plaats, tegenstellingen worden zichtbaar.
- Dialoog – De gespreksdeelnemers onderzoeken hun standpunten in een breder kader. Er vindt uitwisseling van informatie plaats.
- Flow – Hier krijgt het gesprek het karakter van een jazzorkest: vanuit een gemeenschappelijk kader vinden improvisaties plaats waardoor het geheel meer wordt dan de afzonderlijke delen.
Er is moed voor nodig om de vriendelijke partonen van kwadrant I te doorbreken en de discussie in kwadrant II op te zoeken. Voor de ontwikkeling van kwadrant II naar III is het van belang te luisteren naar elkaars standpunten. Om de overgang van kwadrant III naar IV te bewerkstelligen is verbeeldingskracht een essentiële competentie.
- Jos Kessels, Erik Boers & Pieter Mostert, Vrije ruimte – Filosoferen in organisaties, Amsterdam, Boom, 2002. Zie ook Het Nieuwe Trivium.
- William Isaacs, Dialogue and the art of thinking together, Currency and Doubleday, New York, 1999.